ارائۀ الگویی برای پایش اکولوژیک در جنگل های زاگرس مرکزی با تأکید بر منطقۀ حفاظت شدۀ جنگلی هلن استان چهارمحال و بختیاری

منطقۀ حفاظت شدۀ جنگلی هلن واقع در استان چهارمحال و بختیاری با وسعت 40131 هکتار را می توان با توجه به شرایط طبیعی و انسانی حاکم بر آن، نمایندۀ جنگل های زاگرس مرکزی دانست. در این مقاله برای پایش اکولوژیک درازمدت منطقه، چارچوبی مرکب از مدل مفهومی اکوسیستم و اجزای برنامۀ پایش، ارائه شده است. مدل مفهومی به روش تحلیلی طراحی و تدوین شد. اجزای برنامۀ پایش شامل اهداف، شاخص ها، ایستگاه ها، روش ها، تناوب زمانی و مسئول و هزینه های پایش با توجه به ویژگی های منطقه، مشخص شدند. اهداف مطابق مدل مفهومی شامل بررسی تغییرات مساحت، تراکم و سلامت تاج پوشش، تنوع زیستی و رشد و تولید جنگل تعیین شدند. 80 پلات در قالب شبکۀ تصادفی منظم به منزلۀ ایستگاه های پایش مشخص شدند که هر سال از یک چهارم آن ها، آماربرداری انجام و بدین ترتیب طی چهار سال تمام سطح منطقه پایش و این روند تکرار شد. در اولین سال اجرای برنامه 17 پلات به صورت آزمایشی آماربرداری شد که با توجه به تکرار نشدن نمی توان آن را پایش واقعی دانست، اما برای درک وضع موجود و پایلوت برنامۀ اصلی بسیار مفید است. نتایج پارامترهای اندازه گیری شده نشان می دهند میانگین تراکم تاج پوشش 25 درصد است. ابتلای 55 درصدی درختان بلوط به آفاتی مانند کنه های گیاهی، شته و زنجره نگران کننده است. تنوع گونه های درختی و درختچه ای کم (شاخص شانون وینر معادل 4/0)، اما تنوع گونه های علفی و بوته ای مطلوب (4/3) است. همچنین، 62/46 درصد فراوانی کلاس های قطری 0/10- 4/35 درختان نشان دهندۀ تبدیل شدن جنگل به وضعیت شاخه زاد است.